Bilişsel Davranışçı Terapi, duyguları olumlu etkilemeye dayalı, düşünceleri değiştirmeye odaklanan kısa süreli ve yapılandırılmış bir psikoterapi yöntemidir. Şimdiki zamana odaklanır. Danışanın, terapiste başvurduğu dönemdeki sorunlarından yola çıkar, ancak temelde, kişinin geçmişte bir olay ya da yaşanan bir süreç nedeniyle geliştirdiği mantıksız düşünce, uyum sağlamayan duygu ve davranışlarını değiştirmesini hedefler. Çünkü kişinin bugünkü rahatsızlığı, bu düşünce, duygu ve davranışlarını sürdürmesinden kaynaklanmaktadır. Bu terapi danışana rahatsızlık veren bilişsel çarpıtmalar ve bu çarpıtmaları destekleyen davranışların tespit edilmesi ve bunların düzeltilmesini hedefler. Fakat bu terapinin amacı danışanın tüm bilişsel çarpıtmalarını değiştirmek değil, yalnızca sorun yaratanları düzeltmektir. Bu düşüncelerin gerçekçi bir şekilde yeniden değerlendirilip değiştirilmesi, duygularda ve davranışlarda düzelmelere yol açar. Daha kalıcı düzelmeler ise danışanın işlevsel olmayan temel inançlarının değiştirilmesine bağlıdır.
Bilişsel Davranışçı Terapi özellikleri arasında birçok değişik öğe vardır. Bilişsel Davranışçı Terapi, düşüncelerimizin duygularımızı ve davranışlarımızı yönettiğini var sayar. Buna göre, duygularımızı ve düşüncelerimizi dış etkenler (başka kişiler, olaylar vb) değiştirmez. Bu düşünce şekli, şartlar ne olursa olsun duygularımızı ve davranışlarımızı kontrol edebilmemizi kolaylaştırır. Bu terapi, diğer bazı terapilere göre daha kısa sürer (ortalama 16 seans gibi) ve danışan ile ve terapistin ortak çabalarına dayalıdır. Her ikisinin de rolleri vardır. Bilişsel Davranışçı Terapi’de danışanın ev ödevlerini yerine getirmesi çok önemlidir. Ev ödevi, önemli duygular ve onlara bağlı olan duygularla ilgili günlük tutuma, olumsuz veya gerçek dışı alışkanlıkları saf dışı bırakma üzerine odaklanır.
Bilişsel Davranışçı Terapi, günümüzde çok sayıda psikolojik sorunda başarı ile uygulanmaktadır. Korkular, panik atak, stres, ilişki problemleri, performans örneğin iş ya da sınav kaygısı, takıntılı davranış ya da düşünceler, yeme bozuklukları, depresyon, yas, travma sonrası stres problemleri, cinsel sorunlar gibi problemler, Bilişsel Davranışçı Terapi’nin ilgi alanlarıdır. Zaman zaman bireylerle olduğu kadar gruplara da uygulanabilir.
Bilişsel davranışçı terapi temel prensipleri şu şekilde özetlenebilir:
- Bilişsel davranışçı terapinin temeli hastanın sorunlarının devamlı olarak tekrar değerlendirilmesine ve her hastanın tek tek bilişsel incelemesine dayanır.
- Terapi için kuvvetli bir terapötik işbirliği gerekir.
- Bilişsel davranışçı terapide hastanın işbirliği ve aktif katılımı gereklidir.
- Bilişsel davranışçı terapi amaca yönelik ve sorun odaklıdır.
- Bilişsel davranışçı terapi başlangıçta şu ana odaklanır.
- Bilişsel davranışçı terapi eğitim içerir, hastaya kendi terapisti olmayı ve nüksü engellemeyi öğretir.
- Bilişsel davranışçı terapi süresi kısıtlıdır, belli bir seans sayısında bitirilmesi hedeflenir.
- Seanslar yapılandırılmıştır.
- Hastaya disfonksiyonel düşünce ve inançlarını tanımayı, değerlendirmeyi ve bunlara yanıt geliştirmeyi öğretir.
- Davranış, düşünce ve duyguların değişmesi için çeşitli teknikler kullanılır.
Terapinin esasını aşağıdakiler oluşturur :
- Terapötik ilişki geliştirme
- Tedaviyi planlamak ve seansları yapılandırmak
- Disfonksiyonel inançları tanımlama ve bunlara yanıtlar oluşturma
- Olumluları öne çıkarma
- Seanslar arasında bilişsel ve davranışsal değişiklikleri kolaylaştırmak (ev ödevleri)